Þrándarstaðir

Þrándarstaðir. 
(eftir handriti Bjarna Steinssonar frá Þrándarstöðum.)

Landamerki jarðarinnar eru talið frá austri.  Úr Miðstríp í Grenjum upp Þrándarhrygg á Gagnheiði.  Þaðan inn fjallseggjar að Bálkaskarði miðju en þaðan beina línu í Hrafná er ræður eftir það mörkum að vestan í Fjarðará en hún ræður aftur mörkum að norðan að Grænutóft, (á norðurbakka Fjarðarár).  Úr Grænutóft bein lína um Folaldsgontu í Miðstríp í Grenjum.  Jarðir þær sem eiga mörkum að deila við Þrándarstaði eru að austan Hofströnd og Brúnavík, að sunnan Breiðavík, að vestan Desjarmýri og Jökulsá að norðan.

Skal nú greina örnefni í landi jarðarinnar er mér eru kunnug.

Hæðirnar vestan Svartfells heita Hnútur.  Á Mið-Hnútur er strípur sá er Landamerki liggja um, þá Fremsta hnúta.  Þá Fagrihóll en Gráflekkumell framan, ofar er Fagrahólsmýri og Efraengi.  Þá Þrándarhryggur en Tjarnabotnabrýr og Tjarnarbotnar framar.  Á Þrándarhrygg miðum er drangur, (á hlóðum) er Maður heitir en við hann er talin hálfnuð leið frá Bakkagerði til Breiðuvíkur en um Þrándarhrygg liggur leiðin til Breiðuvíkur og Suðurvíkna.

Framan Þrándarhryggs heita Höll og Neðri-Mýri.  Þá Efri-Mýri, þá Aurar.  Efst á Aurum, næst Gagnheiði, heitir Prestsetur og Prestsetursdæld, þá Gagnheiði og inn af henni er Marteinshnúkur.  Er til sú sögn að maður er Marteinn hét frá Gilsárvelli hafi hrapað þar til bana og dregur hnúkurinn nafn af honum.  Norðan undir Marteinshnúk heitir Kvennalág.  Eiga tvær stúlkur að hafa orðið þar úti.  Þær voru frá Breiðuvík og voru að koma frá kirkju á Desjarmýri.

Inn af Marteinshnúk er Brúnkolla og Skjöldur, þá Bálkaskarð.

Niður af Skyldi heita Klyf, Hnaus og Klofar, þá Brúnkollugil er samnefndur lækur rennur eftir í Hrafná.  Utan Brúnkollugils er Hellramell og Stóralæksmóar.  Þá Stóralæksgil og fellur Stórilækur eftir því í Hrafná.  Þá Hallamelar og Engisbotnar, þá Neðra-Engi.  Engislækir falla um samnefnt gil í Hrafná.  Utan Engilækja eru Engishöll og Fossmýri.  Þá Geitlugil.    Sú trú lá á því að þar hefðist við útburður er léti til sýna heyra undan illviðrum.  En oft tekur í gilið undir sunnanátt.  Um gilið fellur samnefndur lækur í Hrafná.  Utan Geitlugils heita Neðra-Birgi en Efra-Byrgi ofar en neðan Gráflekkumels.

Með Hrafná heita Innsti-Hvammur en Hvammur utar en Brúnir ofar.  Þá Grásteinn, Grásteinsmell og Grásteinsenni.  Troðningar og Grafnigar ofar, þá Litlilækur er fellur um Litlalæksgil í Hrafná.

Utan Litlalækjar heita neðst:  Stekkholt, þá Lágbrekka og Hábrekka, Efribrekka og Breiðuvíkurenni.  Neðan Hábrekku stóð bærinn Þrándarstaðir en hefur verið fluttur og gripahús byggð þar sem hann áður stóð.

Utan Stekkholts, næst Hrafná heita:  Stekkjargrund og Stekkjarmýri en Grund og Framtunga út með Lágbrekku og eru hluti af túni jarðarinnar.   Þá GaldraVilhjálmsgil.   Eftir gilinu fellur Bæjarlækur í Hrafná en utan gilsins er aðaltún jarðarinnar en neðan þess er Pyttalækur en utan við túnið er Kriki og upp úr honum er Langalág.  En ofan túns Lambhúsmell, þá Hávarðahnúkur, Háhryggir, Dagmálabotnar og Fagrahólsgonta er nær að Fagrahól.  Utan við Pyttalækjarmýri eru Hólar, þá Nes niður með Hrafná.  Utan og ofan til á Nesjum er móholt er Lyftingur nefnist.  Fremsta brún þess heitir Lyftingsmell og virðist grjótið í honum brimsorfið.

Framan Lyftings efst heitir Flói.  Þar var mótak djúpt.  Með Lyfting að vestan fellur lækur er Sjómannakíll heitir.  Á nesin fram og niður af Lyfting var bærinn fluttur 1938 og heitir Sólbakki.

Ofan við Lyfting, framan Folandsgontu, heitir Rauðimell neðst, þá Hryggir er ná óslitið að Fagrahól.  Á þeim um það til miðjum er stór steinn er Skjólsteinn heitir.  Niður með Hryggjum að utan rennur Grenjalækur en fellur síðan um Hofstrandarland og heitir þá Stórilækur.  Lækur þessi hefur nú verið virkjaður frá Sólbakka.

Eru þá talin þau örnefni er ég þekki í landi jarðarinnar Þrándarstaða.

25. maí 1957.